Nguyễn Gia Kiểng - NGƯỜI VIỆT VÀ TRUMP.

                                                       NGƯỜI VIỆT VÀ TRUMP.

                                                                                               tác giả nguyễn gia kiểng

Điều chắc chắc 100% là quan hệ Mỹ - Việt sẽ không thay đổi. Một cách lặng lẽ Việt Nam sẽ thoát dần khỏi ảnh hưởng Trung Quốc và sáp lại với Mỹ và các nước dân chủ, dù tổng thống Mỹ là ai, tổng bí thư Đảng cộng sản Việt Nam là ai. Diễn tiến và hậu quả sẽ như thế nào là chuyện khác nhưng hướng đi vẫn thế. Đó là một tiến trình đã bắt đầu từ lâu trong khuôn khổ một chiến lược ngăn ngừa mối nguy Trung Quốc, không phải của riêng Mỹ mà của tất cả các nước dân chủ. Với những ai quan sát kỹ, nó đã được khẳng định trong chuyến thăm Mỹ của Nguyễn Phú Trọng tháng 7/2015. Chính Joe Biden chứ không phải ai khác đã dùng hai câu thơ Kiều để reo mừng mối liên minh Mỹ - Việt vừa thành hình:

"Trời còn cho có hôm nay
Tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời".

Rồi năm sau Barack Obama đến Việt Nam để cam kết Mỹ sẽ luôn luôn có mặt bên cạnh Việt Nam và cũng trích hai câu thơ Kiều:

"Rằng trăm năm cũng là đây,
Của tin gọi một chút này làm ghi"

như một lời thề thốt. Trong mọi tình huống quan hệ đồng minh Mỹ - Việt sẽ không thay đổi và chỉ có thể ngày càng chặt chẽ hơn.

Điều có thể thay đổi, trong chiều hướng hòa dịu và hạ nhiệt mà mọi người dân chủ Việt Nam đều phải mong muốn, là quan hệ giữa người Việt Nam với nhau.

Nhiều bạn tôi nói rằng Trump đã là một tai họa cho phong trào dân chủ Việt Nam. Quả thật vậy, người Việt Nam nói chung và những người dân chủ Việt Nam nói riêng đã chia rẽ một cách trầm trọng, đã xâu xé nhau vì Trump. Cá nhân tôi cũng khá thấm thía những đổ vỡ giữa người Việt do Trump gây ra. Nhiều người trước đây rất quý mến tôi bỗng dưng trở thành hung dữ và mạt sát tôi thậm tệ chỉ vì tôi phê phán Trump, dù tôi chỉ phê phán ông ta một cách khách quan bằng lý luận và chứng liệu.

Điều ngược đời là người Việt, kể cả người Việt tại Mỹ, lại ủng hộ một tổng thống Mỹ chống di dân và kỳ thị chủng tộc, hơn thế nữa còn ủng hộ một cách cuồng nhiệt với một đa số áp đảo. Nhưng sự ngược ngạo không chỉ dừng lại ở đó.

Người Mỹ ủng hộ Trump không phải vì họ vì họ ngưỡng mộ Trump mà vì họ nhìn Trump như là dụng cụ để biểu lộ sự phẫn nộ của họ, trong khi đa số người Việt ủng hộ Trump vì thực sự ngưỡng mộ Trump. Có lẽ vì ông tiêu biểu cho giấc mơ giầu sang và quyền lực mà họ ấp ủ đồng thời cũng là mẫu người lãnh đạo chính trị mà họ hình dung. Người Mỹ ủng hộ Trump vì họ phản đối nước Mỹ hiện nay trong khi đa số người Việt ủng hộ Trump vì thỏa mãn với nước Mỹ. Đa số những người Mỹ ủng hộ Trump thuộc thành phần ít học, trong khi nhiều người Việt Nam có học vị cao mà vẫn ủng hộ Trump. Khối người Mỹ ủng hộ Trump chỉ là một thiểu số trong khi khối người Việt ủng hộ Trump chiếm đa số.

Phải giải thích như thế nào ? Chúng ta có thể nhận diện ba lý do chính.

Lý do đầu tiên là người Việt Nam còn thiếu tinh thần dân chủ, ngay cả những người tự nhận là dân chủ. Một người dân chủ thực sự không có lý do nào để không chống một người như Trump, chưa nói là ủng hộ ông ta một cách cuồng nhiệt. Trump hoàn toàn không có một tình cảm nào với các giá trị dân chủ và nhân quyền, hơn nữa còn dị ứng.

Lý do thứ hai là một ngộ nhận rất lớn và tai hại về bản chất của chính trị. Hầu hết người Việt, kể cả trí thức, cho rằng chính trị không liên quan gì với đạo đức, thậm chí còn đối chọi. Nhiều người còn nói rằng nếu muốn giữ đạo đức thì đừng làm chính trị. Nhiều người nói một cách đầy tự hào rằng mình không làm chính trị và coi đó như một bằng chứng rằng mình là người lương thiện. Thực ra chính trị và đạo đức chỉ là một, chỉ khác nhau ở quy mô ; đạo đức là chính trị trên quy mô cá nhân, chính trị là đạo đức trên quy mô quốc gia. Ngộ nhận này đã là nguyên nhân của thảm kịch mà dân tộc ta đã và đang phải chịu đựng. Hình như chúng ta vẫn chưa rút được bài học đúng.

Lý do thứ ba là vì do di sản văn hóa trí thức Việt Nam có thành kiến sai rằng chính trị không cần phải học. Hậu quả là kiến thức chính trị của những người khoa bảng Việt Nam cũng không khác quần chúng bao nhiêu. Vì thế họ không đảm nhiệm được vai trò hướng dẫn quần chúng, đôi khi còn đẩy quần chúng vào sai lầm.

Ở một mức độ nào đó Trump đã tiết lộ chân dung thực sự của người Việt. Cũng tốt. Nhận ra những khuyết điểm của mình bao giờ cũng là một may mắn.

                                                                 XÂU XÉ VÌ TRUMP?

Ngoặc đơn Donald Trump sắp đóng lại nhưng nhiều người nghĩ rằng vết thương mà Trump để lại cho người Việt sẽ khó hàn gắn. Tôi chia sẻ một phần sự lo âu này nhưng không bi quan. Dĩ nhiên không thể chờ đợi những người cuồng Trump nhìn nhận sai lầm. Nhận lỗi là một văn hóa mà chúng ta còn cần nhiều thời gian và cố gắng mới có được. Tuy vậy một cách âm thầm họ sẽ rút kinh nghiệm.

Tôi lo ngại một cách khác. Cho tới gần đây những người chống Trump đã cố gắng biện luận và giải thích trong khi tuyệt đại đa số những người ủng hộ Trump chỉ mỉa mai và mạt sát. Bây giờ nhiều người chống Trump đã bắt đầu tỏ ra mất bình tĩnh và ngày càng dùng những lời lẽ nặng nề.

Không nên. Điều mà chúng ta phải quyết tâm tránh cho bằng được trong lúc này là xâu xé nhau vì Trump. Chỉ nên coi ông ta như một kinh nghiệm để chúng ta suy nghĩ, thay đổi và vươn lên.