Những đứa trẻ ngụp lặn dưới dòng nước đục ngầu để cào nghêu, những em bé tha hương khản giọng rao bán vé số, đánh giày… Mỗi em một quê, nhưng đều có điểm chung là gia đình nghèo khó, kiếm từng đồng bạc lẻ giúp gia đình, lo cái ăn hằng ngày cho mình.

Phụ nữ và trẻ em tìm phi trong lớp bùn non nơi cửa biển Đà Nẵng
12h trưa. Cái nắng gay gắt đã treo lửng trên đầu. Bên dưới chân cầu Thuận Phước (phường Thọ Quang, Sơn Trà), em Hồ Nghĩa Hiền (12 tuổi, ngụ phường Mân Thái, Sơn Trà) đang xắn đôi bàn tay trần bé nhỏ xuống từng khoảnh bùn non mò phi (một loại nhuyễn thể giống như ngao, hến).
Ngày nào cũng vậy, dù nước lớn, nước ròng, thân hình bé nhỏ ấy luôn quyện cùng mùi ngai ngái. Từ đầu tháng cho đến rằm, tại các bãi biển Đà Nẵng có đến hàng trăm trẻ em làm nghề này.
Nếu tranh thủ nửa ngày còn lại không đến lớp, Hiền có thể kiếm được 60 ngàn đồng/ngày nếu bắt được 3kg.
Trong khi đó, tại bãi phi Khe Cầu (Thọ Quang, Sơn Trà), bé gái Nguyễn Thị Lê (lớp 8, trường THCS Phạm Ngọc Thạch), không chờ con nước rút mà cho hẳn thân hình nhỏ bé chìm dưới dòng nước đục, chỉ nhấp nhô chiếc nón tai bèo không che hết vạt nắng. Phút chốc em ngoi lên với nắm phi cùng nụ cười mừng rỡ. Dù mới 14 tuổi nhưng Lê đã có “thâm niên” mưu sinh tại các bãi phi cửa biển đến 6 năm.
Đều đặn, cứ hết giờ học chính khóa, Lê lại cùng nhóm bạn mang theo cào, cuốc, sọt chạy nhanh đến bãi phi để kiếm tiền. Còn mùa hè, ngày nghỉ em có mặt ở đây cả ngày. Nói về lý do khiến em suốt ngày ngâm mình nơi cửa biển, Lê bộc bạch: “Mẹ ốm đau quanh năm, 2 đứa em còn nhỏ, em muốn được tiếp tục đi học thì phải tự kiếm ăn”.
Mới 6h sáng, em Hoàng Văn Nghị (11 tuổi, quê Gio Linh, Quảng Trị) đã mướt mồ hôi vì đi bộ hết các hàng quán cùng bà ngoại để mời khách mua vé số. “Tranh thủ sáng sớm, mọi người hay ngồi cà phê nên có thời gian nhàn rỗi, vả lại cũng là ngày mới nên mời mọc, họ sẽ ít khi từ chối, la mắng.
“Nó mồ côi cha mẹ, mà bà già yếu rồi, muốn cháu có cái chữ sau này đời đỡ khổ nên phải tranh thủ cùng nó kiếm thêm tiền”, bà ngoại 78 tuổi của Nghị nói về đứa cháu.
“Bữa ni người ta đổ về bán vé số đông quá nên cũng khó kiếm được nhiều hơn. Mà hôm ni, tự nhiên trời lại mưa, tập vé số mới chỉ bán được vài tờ”, bà Phan Thị Mai (55 tuổi) cùng đứa con 10 tuổi tên Phan Thị Tuyết Lê (quê Thừa Thiên - Huế) đang ngồi co ro dưới trạm xe buýt, tránh cơn mưa giông giông, bất chợt thở dài lo lắng. Cạnh bên, Lê thỏ thẻ vào tai mẹ: “Tính ra mình đi hàng chục cây số rồi mạ hỉ. Mỏi chân dễ sợ, cái bụng cũng sôi lên rồi…”
Mò được 1 túi phi, Hiền giơ bàn tay cho mọi người xung quanh xem rồi ái ngại: “Nước ăn tay, ăn chân kinh lắm do ngày mô cũng bì bõm, mò mẫm gần chục tiếng đồng hồ dưới nước. Mà đợt ni á, hình như nước đang bị ô nhiễm nên tay chân em thấy lở nhiều hơn”.
Nhưng, buồn hơn hết vẫn ở chuyện học hành. Đứa nào may lắm có học lực trung bình, còn lại “đúp” lớp thường xuyên. Không ít bạn nhỏ đã phải bỏ học giữa chừng. Còn chuyện vui chơi, đó chỉ là ước mơ xa vời.
“Em thèm một ngày được đi chơi, đến công viên, đu quay hay đi tàu điện... cùng gia đình lắm. Nhưng cả 9 tháng học, hết giờ lên lớp, em lại đến bãi nghêu, phi rồi. Còn hè đến, cứ phải nói túc trực suốt nơi cửa biển. Nhiều khi 9,10h tối mới đến nhà, lấy đâu ra thời gian mà chơi”, Hiền nói giọng buồn.
Trong khi đó, nơi góc nhỏ của nhà trọ, Công ngồi xếp lại mấy cuốn tập em mang theo vào Đà Nẵng để ôn. Đang học lớp 6, nhiều chương trình học rất khác và khó hơn cấp 1, cuối tuần cần ôn nhiều, nhưng mỗi lần lôi sách vở ra, mắt em đã “díu lại” vì ròng rã 1 ngày đi bộ hàng chục km. Giấc mơ nhỏ nhoi của cậu là mỗi sáng mẹ “quên” gọi dậy đi lấy vé số để em thoải mái “ngủ nướng” thêm chút nữa.
Dọc dài chuỗi ngày tha hương, ước mơ nhỏ bé trên của Công không phải duy nhất mà còn có Lê, có Nghị và hàng trăm bạn bè cùng trang lứa.
Trong đó hơn quá nửa trẻ em “góp mặt” vào đội quân này, đặc biệt sau Tết và dịp hè. Trước thực trên, Đà Nẵng cũng chỉ biết tuyên truyền, tư vấn để các em không vướng vào tệ nạn, hạn chế những vi phạm pháp luật cũng như những bất lợi có thể xảy ra đối với chính đứa trẻ trong cuộc sống mưu sinh.