Âm Nhạc trong nước Kỹ nghệ đạo nhạc & lòng tự trọng bị tổn thương
Nhạc sĩ Trần Minh Phi nhận định: "Điều dễ thấy là phần lớn các “bị cáo” thường phản ứng
cùng một “kịch bản”mặc định như sau: tôi chưa từng nghe, từng biết tác giả đó
bao giờ! Nghĩa là ở đây theo họ là một sự trùng hợp ngẫu nhiên! Ý tưởng lớn gặp
nhau! Còn nhạc sĩ Trần Tiến trước đây cũng nổi đóa vì bị quy kết một bài hát của
ông có giai điệu giống một tác phẩm hòa tấu của Kitaro, và ông khẳng định như
đinh đóng cột: “Tớ thì chả bao giờ nghe nhạc thằng nào cả, ngoài nhạc tớ ra!”. Tôi
chắc rằng hầu hết những “bị cáo” nói bằng sự thật là họ chưa bao giờ nghe hoặc
biết ông X, Y, Z hay bài A, B, C nào đó
mà tác phẩm họ bị cho là giống hay đạo. Nhưng tôi cũng nói chắc rằng họ nói bằng
suy nghĩ thật nhưng không đúng với sự thật! Và dĩ nhiên ai cũng biết sự ngẫu
nhiên mà xảy ra thường xuyên thì nó là một cố tình… ngẫu nhiên!"
trần minh phi
Những ngày vừa qua, lại thấy nóng hơn khi tình cờ đọc
tin rằng “Midnight Memories” của One Direction đạo “Pour Some
Sugar” của Def Leppard, và nhóm này đòi kiện ra tòa. Ngoài ra, trước đây nổi
lên còn có bài “Best Song Ever” của One D giống với bài “Baba O’Riley” của The
Who nữa. Nhưng ngược lại The Who không làm ầm ĩ và cho qua với suy nghĩ: ảnh hưởng
nặng thôi mà!
Chuyện này trong lịch sử âm nhạc thế giới thỉnh
thoảng lại nghe lại thấy và riêng trong nhạc Việt thì thường xuyên hơn trong
hơn một thập niên trước kia trở lại đây. Ban đầu nó còn nóng, còn sốt với dư luận,
sau thành quen, chuyện đó thấy… bình thường và… nguội ngắt! Đến nỗi người ta có
nhận ra sự giống nhau kỳ lạ của 2 bài hát thì họ bây giờ chỉ cười mỉa rồi nghĩ
thầm: nhạc Việt mình nó thế! Rồi lại cho qua luôn vì có lên tiếng thì càng rách
việc và thêm kẻ thù.
Điều dễ thấy là phần lớn các “bị cáo” thường
phản ứng cùng một “kịch bản”mặc định như sau: tôi chưa từng nghe, từng biết tác
giả đó bao giờ! Nghĩa là ở đây theo họ là một sự trùng hợp ngẫu nhiên! Ý tưởng
lớn gặp nhau! Còn nhạc sĩ Trần Tiến trước đây cũng nổi đóa vì bị quy kết một
bài hát của ông có giai điệu giống một tác phẩm hòa tấu của Kitaro, và ông khẳng
định như đinh đóng cột: “Tớ thì chả bao giờ nghe nhạc thằng nào cả, ngoài nhạc
tớ ra!”
Tôi chắc rằng hầu hết những “bị cáo” trên nói
bằng sự thật là họ chưa bao giờ nghe hoặc biết ông X, Y, Z hay bài A, B, C nào đó mà tác phẩm họ bị cho
là giống hay đạo. Nhưng tôi cũng nói chắc rằng họ nói bằng suy nghĩ thật nhưng
không đúng với sự thật! Và dĩ nhiên ai cũng biết sự ngẫu nhiên mà xảy ra thường
xuyên thì nó là một cố tình… ngẫu nhiên!
Vì sao?
Nhạc sĩ người Hi Lạp Xenakis thế kỷ trước từng
đưa ra khái niệm “âm quyển”. Như tôi hiểu về ông thì âm quyển là một không gian
nghe nhạc bị động mà mọi con người trong không gian đó đều bị nhiễm dù có muốn
nghe hay không muốn nghe, dù có biết [ý thức] mình nghe hay không biết mình
nghe. Từ thứ nhạc lành mạnh đến loại nhạc “ô nhiễm” đều đi qua đôi tai của ta
như mũi ta hít thở tự nhiên mọi thứ có trong không khí, không thể phân biệt,
không thể tác bạch.
Bởi chúng ta đang sống trong một môi trường và
không gian mà mọi thứ âm nhạc trên thế giới này đều vang lên ngoài
vòng kiểm soát của tai nghe. Nhờ những công cụ âm thanh hiện đại và sự vô ý thức
gây ồn của con người mà âm nhạc đã bành trướng và xâm nhập mọi nơi mọi lúc: khi
ở nhà bị nhạc hàng xóm vang lên, khi ở nơi công cộng như bến tàu, bến xe, ga
hàng không, cà phê, quán ăn… âm nhạc cũng hiện diện và xâm chiếm đôi tai.
Thậm
chí, “nguy hiểm” hơn, khi ta ngủ âm nhạc của láng giềng hay đâu đó như radio,
tivi… vẫn len lỏi trong giấc ngủ và chiếm tài nguyên trong bộ nhớ của vô thức
con người.
Như vậy, có thể chúng ta không chủ động nghe
nhưng chúng ta không tránh khỏi phải bị động nghe. Không thể tránh được trừ khi
chúng ta bịt kín tai hoặc… lên rừng mà ở!
Nếu chúng ta nghe chủ động nghĩa là chúng ta
kiểm soát được “đầu vào”, biết rõ và ý thức được chúng ta đang nghe gì, nghe ai
thì tất nhiên chúng ta cũng sẽ dễ dàng kiểm soát được “đầu ra”bằng chính ý thức
của mình. Đến một khi nào đó, có một giai điệu quen thuộc vang lên trong đầu
thì chúng ta có thể biết ngay nó là của ai và từ đâu đến. Ngược lại, khi bị động
nghe, chúng ta không hoàn toàn kiểm soát được “đầu vào” nên chắc chắn sẽ đưa đến
kết quả là ta cũng không kiểm soát được cả “đầu ra”. Lúc này, có một giai điệu
mơ hồ trong tiềm thức chợt vang lên trong đầu sẽ khiến ta ngỡ là nó chính là sản
phẩm của ta. Phần lớn bi kịch “đạo nhạc” bắt đầu từ tiềm thức âm nhạc không kiểm
soát này.
Vậy sống trong âm quyển đậm đặc và hỗn độn như
vậy thì làm sao chúng ta kiểm soát được tiềm thức âm nhạc của mình?
Chắc chắn thái độ “không nghe nhạc của ai
ngoài nhạc mình” là cực đoan, là tai hại và buồn cười và nhất là… không thể, trừ
khi bị… điếc như Beethoven. Hành động phù hợp và tự chủ là cố gắng chủ động
nghe càng nhiều càng tốt để tăng lên biên độ của vùng âm nhạc có kiểm
soát của ý thức trong tiềm thức âm nhạc của mỗi người.
Trong nghệ thuật cũng như âm nhạc sự ảnh hưởng
lẫn nhau là tất yếu. Ngay cả thiên tài như Beethoven trong thời kỳ đầu sáng tác
cũng chịu ảnh hưởng của Mozart. Nhưng sự ảnh hưởng mang tính phổ quát và với một
liều lượng hợp lý tạo nên giá trị sáng tạo của người bị ảnh hưởng. Còn sự ảnh
hưởng mang tính chi tiết và đậm đặc thì tạo nên sự vô giá trị của người chịu ảnh
hưởng. Đôi khi còn bị quy kết nặng nề là “đạo nhạc”.
Tôi cho rằng chín phần mười người “đạo nhạc”
là nạn nhân thật sự của tiềm thức âm nhạc. Chỉ có một phần mười người “đạo nhạc”
là cố tình thôi. Và thiểu số này rất khôn ngoan, tinh vi và đầy kinh nghiệm biết
cách núp bóng của tiềm thức âm nhạc để tạo nên giá trị ảo của mình và đồng thời
chối tội khi cùng đường. Nhưng rốt cuộc với người sáng tác là gì? Đạo kiểu gì
cũng đừng nên dính vào và mang tiếng tầm thường. Hãy cực kỳ khó tính và tự kiểm
soát âm nhạc mình một cách tự trọng cao độ để mình luôn chính là mình và được
thiên hạ tôn trọng. Đừng làm cái bóng hay người thứ hai, thứ n trong âm nhạc.
We use cookies to help us understand ease of use and relevance of content. This ensures that we can give you the best experience on our website. If you continue, we'll assume that you are happy to receive cookies for this purpose.